CEDAW
Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi (CEDAW)
Birleşmiş Milletler (BM) düzeyindeki 9 temel insan hakları sözleşmesinden biri olan Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi (CEDAW), bu sözleşmeler arasında özellikle kadınların insan haklarını ve toplumsal cinsiyet eşitliğini odağına alan tek sözleşmedir. Uluslararası kadın hakları yasası olarak da kabul edilen CEDAW, sözleşmeye taraf olan ülkelerde kadın haklarının güvence altına alınmasını ve geliştirilmesini hedefleyen en yararlı araçlardan biridir. Gerçek eşitliği hedefleyen CEDAW, sözleşmeyi imzalayan devletlerin kadınlara yönelik ayrımcılığın tüm biçimlerini önlemek, kadınların toplumsal durumlarını iyileştirmek, toplumsal cinsiyet ilişkilerini ve toplumsal cinsiyete dayalı basmakalıp yargıları değiştirmek üzere taahhütlerde bulunmasını sağlar.
CEDAW, BM Genel Kurulu tarafından 1979′da kabul edildi, 1981′de yürürlüğe girdi ve Türkiye tarafından 1985 yılında imzalandı. Sözleşmenin imzalanması, taraf devletleri kadınlara karşı ayrımcılığın ortadan kaldırılması için somut adımlar atmakla ve CEDAW Komitesi’ne düzenli olarak kadının insan haklarının geliştirilmesi konusunda ülkedeki devlet uygulamalarını raporlamak ve sunmakla yükümlü kılar. Sözleşme uyarınca, taraf devletlerin, ilki Sözleşme’nin kabulünden bir sene sonra, diğerleri de her dört senede bir olmak koşulu ile ülke raporu / resmi rapor sunması gerekmekte.
Kadın örgütlerinin CEDAW Komitesi’ne sunmak amacıyla “gölge” ya da diğer adıyla “alternatif” rapor hazırlamaları 1997 sonrasında çokça kullanılmaya başlanan bir uygulama haline geldi. Bu gölge raporlar, CEDAW’ın öngördüğü şekilde kadının insan haklarının gelişip gelişmediğine dair sivil bir bakış açısı sunan ve CEDAW Komitesi’nin ülkeler bazındaki inceleme sürecinin çok daha şeffaf ve katılımcı olmasını sağlayan etkili bir savunuculuk aracı olarak kullanılmakta.
Kadının İnsan Hakları Derneği (KİH) olarak, 1997 yılından bu yana inceleme dönemlerinde gölge rapor yazarak ve hükümetlerin yanı sıra CEDAW Komitesi’ne yönelik savunuculuk faaliyetleri gerçekleştirerek Komite tarafından hükümetin raporuna cevaben hazırlanan “Nihai Görüşler”de kadın hareketinin öncelik ve taleplerinin yer bulabilmesi için çalışmaktayız.
Şimdiye kadar Türkiye’nin CEDAW Komitesi’ne vermiş olduğu devlet raporlarını, CEDAW Komitesi’nin devlete yönelttiği soruları ve Komite’nin nihai görüşlerini buradan inceleyebilirsiniz.
CEDAW Türkiye Gölge Raporları
Şimdiye kadar Türkiye’deki kadın örgütleri tarafından yazılmış gölge raporları aşağıdaki listeden inceleyebilirsiniz:
CEDAW İhtiyari Ek Protokolü
CEDAW Sözleşmesi’ne ek olarak 1999 yılında BM Genel Kurulu, CEDAW İhtiyari Protokolü’nü kabul etti ve imzaya açtı. İhtiyari Protokol, bireyler ya da bireylerden oluşan gruplara cinsiyet ayrımcılığı ve hak ihlallerine maruz kaldıkları belirli durumlarda CEDAW Komitesi’ne şikayet hakkı tanır.
Komite, mevcut iç hukuku yollarının tüketilmesi koşuluyla, hak ihlali iddiasını değerlendirir ve sonuç görüşlerini ilgili taraflara bildirir. Protokol hükümleri gereğince taraf devlet de Komite’nin görüşleri ve tavsiyeleri doğrultusunda hak ihlalini gidermek amacı ile aldığı önlemleri Komite’ye sunar. Hak ihlalinin ciddi ve sistematik olduğu durumlarda, İhtiyari Protokol, Komite’ye taraf devletin rızasını alarak inceleme yapma yetkisi verir. İhtiyari Protokol, Komite’ye tanıdığı yetkiler ve sivil grupların CEDAW sürecine müdahil olması için ek bir mekanizma oluşturmak yoluyla Sözleşme ve Komite’nin etkilerini güçlendirmektedir. İhtiyari Protokol, Türkiye tarafından 2000 yılında imzalandı ve 2002’de TBMM’nin onayı ile yürürlüğe girdi.
CEDAW İhtiyari Protokolü’nün tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.
CEDAW 35 No’lu Genel Tavsiye Kararı
CEDAW Komitesi’nin 1992 yılında gerçekleşen 11’inci Oturumu’nda kabul ettiği “Kadınlara Karşı Şiddet” konulu 19 Numaralı Genel Tavsiye Kararı, 18 Temmuz 2017’de güncellenmiş ve ‘Kadınlara Yönelik Toplumsal Cinsiyete Dayalı Şiddet’ başlığı altında, 35 Numaralı Genel Tavsiye Kararı olarak Komite tarafından kabul edilmiştir. Genel Tavsiye Kararı 35, 19 Numaralı Tavsiye Kararı’nın üzerinden geçen 25 yıl içerisinde kadınlara yönelik toplumsal cinsiyete dayalı şiddet konusunda gözlenen çeşitli eğilim ve gelişmeleri gözeterek hazırlanmıştır. 35 Numaralı Genel Tavsiye Kararı, kadınlara yönelik şiddeti önlemenin devletler açısından uluslararası bir hukuk normu olarak kabul edildiğini belirtmektedir. Genel Tavsiye Kararı 35, kadınlara yönelik toplumsal cinsiyete dayalı şiddetin, bazı durumlarda işkence kabul edilmesi ve doğurganlık haklarına yönelik kısıtlamaların da kadınlara yönelik şiddet olarak kabul edilmesi gibi farklılıkları ortaya koymaktadır.
35 No’lu Genel Tavsiye Kararı’nın Türkçesi’ne buradan ulaşabilirsiniz. (Çeviri: Nazan Moroğlu)
19 No’lu Genel Tavsiye Kararı’nın Türkçesi’ne buradan ulaşabilirsiniz.
CEDAW Genel Tavsiye Kararları’na İngilizce olarak buradan ulaşabilirsiniz.
CEDAW Nedir?
IWRAW Asia Pacific’in hazırladığı, CEDAW’ın üç temel ilkesi olan gerçek eşitlik, ayrımcılık yapmama ve devlet yükümlülükleri ilkelerinin ne anlama geldiğini anlatan 3 kısa animasyonun Türkçeleştirilmiş versiyonlarını buradan izleyebilirsiniz:
Gerçek Eşitlik 3:30
Ayrımcılık Yapmama 2:47
